DERS TANITIM ve UYGULAMA BİLGİLERİ

Dersin Adı Kodu Yarıyıl T+U+L (saat/hafta) Türü (Z / S) Yerel Kredi AKTS
Özgür İrade ve Belirlenimcilik: Yaşam Sarmalı KHAS 1614 Bahar 03+00+00 Seçmeli 3 5
Akademik Birim: Ortak Dersler Bölümü
Öğrenim Türü: Örgün Eğitim
Ön Koşullar -
Öğrenim Dili: İngilizce
Dersin Düzeyi: Lisans
Dersin Koordinatörü: - -
Dersin Amacı: Bu dersin amacı, özgür irade ve belirlenimciliğin (determinizmin) temel kavramlarını gerek ahlaki gerek ampirik düzeyde çeşitli perspektiflerden incelemektir. Fiziksel dünyaya ilişkin temel anlayışımız, her tür etkinin kendinden önce gelen nedenlere sıkı sıkıya bağlı olduğu türden belirlenimci bir evren resmi sunar; oysa böylesi bir nedensellik zinciri “özgür seçim” imkanına gölge düşürmektedir. Her etki, kendinde önce gelen bir neden varsaydığı ve kendinden sonra gelen başka bir etkinin de sebebi olduğu için, bir bireyin kendi eylemleri üzerinde hak iddia etmesi; bu eylemlerin nihai nedeni olduğunu iddia etmesi temel bir soruna işaret eder. Bu temel sorunu anlamak ve doğru yorumlamak felsefe, din, fizik, psikoloji ve sinirbilim arasında bir diyalogu gerekli kılar. Dahası, böylesi bir soruyu yanıtlamanın belli pratik etkileri olacaktır: ahlaki suç ve sorumluluğa karşı geliştireceğimiz olası tutumlar; yapay zekâ tartışmalarının özünü oluşturan bilinç ve özgür irade sorunsalı
Dersin İçeriği: • Felsefi, edebi ve bilimsel literatürde değinildiği haliyle determinizm, zorunluluk ve kader kavramları arasındaki farklar;
• Determinist evren anlayışı kabul edildiği takdirde özgür irade bir illüzyona mı dönüşür?
• Eylemlerimiz aynı zamanda hem belirli (determinist) hem de özgür olabilir mi? Bunu savunan ve savunmayan teorilere genel bir bakış;
• Libet'in (1983) özgür irade deneyleri ve olası yorumları;
• Sosyal bilimlerde vaka çalışmaları ve düşünce deneyleri (Phineas Gage üzerine bir inceleme, Leopold ve Loeb vakası (1924), hipnoz ve konfabülasyon yoluyla gerekçelendirmenin etkileri, Milgram deneyi (1961), Frankfurt düşünce deneyleri)
• Belirsizliği evrenin işleyişine atfetmek mümkün mü ve eğer öyleyse, bu özgür iradenin olası bir açıklaması olabilir mi? (Kuantum mekaniğinin çeşitli yorumları ve bunların zihinsel karar verme süreçlerimize uygulanabilirliği)
Dersin Öğrenme Çıktıları (ÖÇ):
  • 1- Gündelik ve bilindik bir kavrama çeşitli biçimlerden yaklaşmayı ve yaklaşımlarını tarihsel ve disiplinler arası bir tarzda yürütmenin yollarını öğrenecekler;
  • 2- Belli temel ve güncel metinler eşliğinde determinizm, zorunluluk ve kader arasında bir sınıflandırma yapacak ve farklı eylem tipleri üzerinden bu sınıflandırmayı somutlaştıracaklar;
  • 3- Bağdaşırcılık (compatibilism) ve bağdaşmazcılık (incompatibilism) üzerine gelişen temel literatürü inceleyerek determinist bir evren görüşü içinde özgürlüğün imkanını araştıracak ve bu bulguları münazara yoluyla tartışacaklar;
  • 4- Özgür irade üzerine geliştirilen deney ve vaka incelemelerine odaklanacak ve sonuçların felsefi ve psikolojik yorumlarına ilişkin aktif bir tartışma yürütecekler;
  • 5- Özgürlük kavramının negatif ve pozitif anlamlarını ve temel politik çıkarımlarını içeren ve son kertede onu insan doğası sorunuyla ilişkilendiren – rasyonel (akıl yürütme) ve irrasyonel (arzu ve bilinçdışı dürtüler) bileşenleri dahilinde – kapsamlı bir özgürlük anlayışına varacaklar
Dersin Öğrenme Yöntem ve Teknikleri Ders anlatımı & tartışma ve yazma alıştırmaları ● 60-90 dk. Ders anlatımı ● 60 dk tartışma ve yazma alıştırmaları ● 15 dk. Ders içi okuma veya video içeriği


HAFTALIK PROGRAM

HaftaKonularÖn Hazırlık
1 Ders çizelgesi ve ders konusuna giriş
2 Antikitede özgür irade ve Akrasia kavramı Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
3 Kartezyen Dualizmi ve karşıt görüşler Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
4 Vaka incelemeleri: Özgürlük ve belirlenimcilik arasındaki ilişkinin nöroloji aracılığıyla yorumlanması Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
5 Özgürlük ve Kader Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
6 Varoluşçu Kavramlar: Özgürlüğün yükü Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
7 Bahar tatili
8 Grup Ödevi: Münazara Münazaraya hazırlık
9 Bağdaşırcılık ve bağdaşmazcılık Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
10 Bağdaşırcılık Görüşü Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
11 Bağdaşmazcılık Görüşü Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
12 Libet’in Özgür İrade deneyi ve Frankfurt Düşünce Deneyleri Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
13 Yapay Zekâ algoritmaları açısından özgürlük ve özne Ders materyalinin okunması, yazma çalışması için ön hazırlık
14 Genel tekrar Kolaj çalışması için ön hazırlık


ZORUNLU ve ÖNERİLEN OKUMALAR

Aristotle. (2004). Nicomachean Ethics (C. D. C. Crisp, Ed. & Trans.). Cambridge University Press.
Burkeman, O. (2021, Apr 27) The clockwork universe: Is free will an illusion? The Guardian. https://www.theguardian.com/news/2021/apr/27/the-clockwork-universe-is-free-will-an-illusion
Dennett, D. C. (2004). Freedom Evolves. Vikings, Penguin Books.
First, D. (2017 June) Will big data algorithms dismantle the foundations of liberalism? AI & Society, DOI 10.1007/s00146-017-0733-4
Gilbert, F. (2009) Does neurobiological determinism entail the end of criminal responsibility? In Center for Applied Ethics and Philosophy (Ed.), Applied ethics: Life, environment and society (pp.37-45).
Kean, S. (2014). The tale of the dueling neurosurgeons: The history of the human brain as revealed by true stories of trauma, madness, and recovery. Little, Brown and Company.
Plato. (2004). Republic (C. D. C. Reeve, Trans.). Hackett Publishing Company.
Sartre, J. P. (1956). Being and Nothingness (H. E. Barnes, Trans.). Philosophical Library.
Singleton, G. (2016). Akrasia: Why do we act against our better judgement? Philosophy Now. https://philosophynow.org/issues/112/Akrasia_Why_Do_We_Act_Against_Our_Better_Judgement
Sherry, P. (2023, January 3). Problem of evil. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/problem-of-evil
Lacewing, M. (2017). Philosophy for A level: Metaphysics of God and metaphysics of mind. Routledge.
Libet, B. (2002) Do we have free will? In R. Kane (Ed.), The Oxford handbook of free will (pp. 551-65). Oxford University Press.


DİĞER KAYNAKLAR

Harmon D. & Roiland J. (Executive Producers). (2013-) Rick & Morty [TV series]. Adult Swim.
Linklater, R. (2001). Waking Life [Film]. Fox Searchlight Pictures.


DEĞERLENDİRME SİSTEMİ

Yarıyıl İçi ÇalışmalarıSayıKatkı Payı (%)
Katılım 1 10
Ödev 4 20
Ara Sınavlar/Sözlü Sınavlar/Kısa Sınavlar 1 30
Final Sınavı 1 40
Total: 7 100


İŞ YÜKÜ HESAPLAMASI

EtkinliklerSayısıSüresi (saat)Toplam İş Yükü (saat)
Ders Saati14342
Ödev4520
Dersle İlgili Sınıf Dışı Etkinlikler12448
Ara Sınavlar/Sözlü Sınavlar/Kısa Sınavlar155
Final Sınavı11010
Toplam İş Yükü (saat):125


PROGRAM YETERLİLİKLERİ (PY) ve ÖĞRENME ÇIKTILARI (ÖÇ) İLİŞKİSİ

# PY1 PY2 PY3 PY4 PY5 PY6 PY7 PY8 PY9 PY10 PY11 PY12 PY13
OC1                          
OC2                          
OC3                          
OC4                          
OC5